اختلال وسواس فکری چیست؟
اختلال وسواس فکری و درمان آن | افراد مبتلا به اختلال وسواس فكري- عملي، دچار وسواسهاي عملي، يا دچار وسواسهاي فكري و يا هردو با هم هستند. منظور از وسواس فكري، افكار، تصويرهاي ذهني، يا ميلهاي ناگهاني به انجام كاري يا گفتن چيزي است كه فرد را ناراحت ميكند و دايماً هم در ذهن تكرار ميشوند. منظور از وسواس عملي، رفتارهايي است كه فرد احساس ميكند مجبور است انجام دهد.
اختلال وسواس فكری عملی چيست؟
افراد مبتلا به اختلال وسواس فكري- عملي، دچار وسواسهاي عملي، يا دچار وسواسهاي فكري و يا هردو باهم هستند. منظور از وسواس فكري، افكار، تصويرهاي ذهني، يا ميلهاي ناگهاني به انجام كاري يا گفتن چيزي است كه فرد را ناراحت ميكند و دايماً هم در ذهن تكرار ميشوند. منظور از وسواس عملي، رفتارهايي است كه فرد احساس ميكند مجبور است آنها را تكرار كند تا اضطرابش كاهش پيدا كند يا جلوي يك اتفاق بد را بگیرد. اغلب آدمهاي مبتلا به وسواس فكري- عملي هم افكار ناراحتكننده و هم رفتارهاي تكرار شونده را تجربه ميكنند
رايجترين وسواسهای فكری عبارتند از:
* ترس از ابتلا به يك بيماري مثل ايدز يا سرطان
* ترس از نجس شدن يا نجس كردن
* ترس از دست زدن به چيزهاي سمي يا آلوده
* ترس از آسيب رساندن به كسي يا كشتن كسي كه معمولاً اين فكر در مورد افراد نزديك و كساني كه فرد آنها را دوست دارد است.
* ترس از فراموش كردن انجام كاري مثل قفل كردن در، بستن شير گاز
* ترس از انجام كاري غير اخلاقي يا انجام رفتاري خجالتآور
رايجترين وسواسهای عملی عبارتند از:
* شستشو و آبكشي مكرر و طولاني مثل شستن مكرر دستها در طول روز
* وارسي و چك كردن افراطي مثل چندين بار قفل كردن در
* اعمال تكراري مثل 16 بار چراغ را خاموش كردن
* جمعكردن و انبار كردن چيزهاي بيمصرف مثل روزنامه يا وسايل غيرقابل استفاده
* قرار دادن اشيا و وسايل به صورت قرينه يا براساس يك نظم خاص
بيشتر آدمهايي كه مبتلا به اين اختلال هستند ميدانند كه ترسهاي آنها كاملاً واقعبينانه نيستند. خيلي از اين افراد ميدانند كه رفتار وسواسي آنها بيمعني و بيهوده است ولي نميتوانند جلوي خود را بگيرند، انگار كه مجبورند اين رفتارهاي تكراري را انجام دهند.
اختلال وسواس فكري عملي بيماري شايعي است. از هر چهل نفر يكي در طول زندگياش به اين بيماري مبتلا ميشود. وسواس ميتواند مشكلات جدي براي فرد ايجاد كند. آدمهاي مبتلا به وسواس ساعتهاي زيادي در طول روز مشغول انجام رفتارهاي وسواسي خود هستند.به همین دلیل این افراد فرصت کافی کافی برای رسیدگی به امور خانواده خود را ندارند. علاوه بر این بسیاری از افراد مبتلا به وسواس فکری- عملی از مکان ها و موقعیت هایی که در آن ها اظطراب ایجاد می کند نیز اجتناب می کنند. برخی از آن ها عملاً خانه نشین می شوند بیشتر اوقات فرد یا افرادی در خانواده به آن ها کمک می کنند تا از عهده مناسک و تشریفات وسواسی خویش برآیند.
علل اختلال وسواس فکری – عملی چیست ؟
دلایل این اختلال دقیقاً شناسایی نشده اند. این اختلال یک جنبه ارثی دارد. اعضای خانواده افراد مبتلا به اختلال وسواس فکری – عملی اغلب مبتلا به همین اختلال و سایر اختلالات اضطرابی هستند. البته توارث تنها دلیل وسواس نیست. یادگیری و فشار های زندگی نیز سهمی در شکل گیری این اختلال دارند.
اختلال وسواس فکری عملی چگونه به وجود می آید؟
پژوهش ها نشان داده اند که 90% افراد افکاری شبیه به افکاری که بیماران وسواسی را ناراحت می کند دارند ولی این افکار افراد مبتلا به این اختلال را بیشتر از دیگران ناراحت می کنند. بیشتر اوقات افکاری که باعث نگرانی افراد مبتلا به وسواس می شود مغایر با باورها و ارزش های آن ها است. مثلا یک فرد بسیار مذهبی و معتقد از این می ترسد که مبادا به مفدسات توهین کند یا کفر بگوید و یا یک مادر دلسوز می ترسد که مبادا به فرزندش آسیبی برساند. با توجه به این که افرادی که مبتلا به وسواس می شوند به خاطر داشتن این گونه افکار بسیار نارات هستند و سعی می کنند از این افکار اجتناب کنند آن ها اغلب سعی می کنند خودشان را مجبور به متوقف کردن افکارشان کنند. مشکل این جاست که هر چه بیشتر سعی می کنی درباره ی چیزی فکر نکنی در نهایت بیشتر به آن فکر خواهی کرد می توانید همین حالا این پدیده را امتحان کنید سعی کنید به مدت 60 ثانیه به یک فیل صورتی فکر نکنید به احتمال زیاد اولین چیزی که به ذهن شما می آید آن چیزی است که سعی می کنید به آن فکر نکنید یعنی یک فیل صورتی. زمانی که آدم ها در می یابند که نمی توانند از افکار ناراحت کننده اجناب کنند به فکر راه حل های دیگری برای کاهش اضطراب می افتند. ممکن است شروع به انجام کارهایی مثل شستن زیاد یا زیر لب دعا خواندن. این کار ها معمولاً اضطراب آن ها را کاهش می دهد. فقط مشکل این جاست که رهایی از اضطراب موقتی است. خیلی زود شرایط به گونه ای در می آید که آن ها باید آن عمل را بیشتر و بیشتر انجام دهند تا حالشان بهتر شود. خیلی زود این عمل به صورت یک رفتار وسواسی در می آید.
درمان رفتاری شناختی اختلال وسوای فکری – عملی چه می کند؟
افراد مبتلا به اختلال وسواس فکری – عملی از این می ترسند که اگر به افکار وسواسی شان میدان بدهند و هیچ عمل وسواسی وسواسی برای جبران آن ها انجام ندهند بیشتر و بیشتر مضطرب خواهند شد و نخواهند توانست این اضطراب تحمل کنند آن ها اغلب از این نگرانند که مبادا دیوانه شوند. هدف درمان شناختی رفتاری این است که به شما کمک کند که یاد بگیرید اضطراب خود را بدون انجام رفتارهای وسواسی کنترل کنید. در این درمان شما راهبردهایی نظیر تمرین های آرام سازی و شیوه های تفکری را که باعث کاهش اضطراب می شوند یاد خواهید گرفت. همچنین در این درمان می آموزید که اگر به جای اجتناب از افکارتان با آن ها مواجه شوید آن ها کنار می روند. شاید باور کردنش سخت باشد ولی حقیقت دارد. درمانگران به شما کمک می کند با چیزهایی که بیشتر از همه از آن ها می ترسید به تدریج روبرو شوید تا بالاخره زمانی فرابرسد که بتواند ترستان را بدون انجام رفتارهای وسواسی مهار کنید. درمان شناختی – رفتاری وسواس فکری- عملی معمولا حدود 20 جلسه طول می کشد. ممکن است درمان برای کسانی که علایم وسواس شدیدتری دارند بیشتر از این طول بکشد. پژوهش های انجام شده در این زمینه نشان داده اند که بیش از 80% کسانی که درمان شناختی – رفتاری خود را تاآخر ادامه می دهند در حد متوسط تا قابل ملا حضه ای بهبود می یابند. خیلی پیش می آید که بعد از پایان درمان گاهی افکار یا تمایلات وسواسی به سراغ فرد بیایند ولی به طور کلی بیماران احساس کنترل بیشتری داشته و می توانند از زندگی لذت ببرند. پژوهش ها همچنین نشان داده اند که اغلب افرادی که درمان را به پایان برده اند بعد از اتمام درمان در دراز مدت حالشان بهتر است.
آیا دارو مفید و موثر است؟
داروهایی که بیشترین اثر بخشی را در درمان اختلال وسواس فکری – عملی دارند سطح شیمیایی – سرو تونین را در مغز افزایش می دهند پزشک یا روانپزشک شما دارویی را برای شما تجویز می کند که بیشترین سود را برایتان داشته باشد مطالعات نشان داده اند که 50-60% بیماران با دارو بهبود قابل ملاحضه پیدا می کنند. البته اغلب بیماران در می یابند که علائم آن ها با قطع دارو عود می کند. به همین دلیل بهتر است همین درمان شناختی – رفتاری نیز به دارو درمانی افزوده شود. برای برخی بیماران ترکیب دارو درمانی و شناخت درمانی بهترین نتیج را به بار می آورد.
از شما به عنوان بیمار چه انتظار می رود؟
معمولاً در اوایل درمان بیمار مظطرب بوده و در مورد امکان بهبودش با این روش شک دارد. اگر این حالت را دارید بهترین کار این است که این نوع درمان را امتحان کنید درمانگرتان را ه های جدیدی برای مقابله با اظطراب به شما می آموزد و به شما یاد می دهد چطور با چیزهایی که از آن ها می ترسید روبرو شوید از شما خواسته خواهد شد که مهارت هایی را که در جلسات می آموزید بین جلسات تمرین کنید. اگر تمرین هایی که درمانگرتان توصیه می کند را بین جلسات انجام بدهید و درمان را تکمیل کنید حالتان بسیار بهتر خواهد شد.
